Ferdinand Verbiest werd op 9 oktober 1623 geboren in het West-Vlaamse dorp Pittem. Hij heeft een belangrijke rol gespeelde in de geschiedenis van China en in die van de wetenschap. Als achttienjarige trad hij in bij de jezuïetenorde. In 1659 mag hij als missionaris naar het Verre Oosten vertrekken. Daar ligt voor de katholieke kerk van die dagen een nieuw werkterrein ter compensatie voor de gelovigen die ze in Europa verliest aan het opkomend protestantisme. Hij treedt er in het voetspoor van Matteo Ricci, een andere opmerkelijke jezuïet.

 


verbiest.jpgVerbiest krijgt een missiebenoeming voor de missie van San-an fo en meet zichzelf de Chinese naam Nan-huai-Zjen aan, wat zoveel betekent als goedhartige. Een jaar later wordt hij naar Peking geroepen, waar hij astronoom aan het keizerlijk hof wordt. De astronomie werd daar al door een andere jezuïet beoefend, de Duitser Johann Adam Schall von Bell. Die hoorde er zelfs tot het college dat de Chinese kalender onder zijn hoede had. Spoedig geniet ook Ferdinand Verbiest grote faam en aanzien. Hij bouwt het al bestaande observatorium uit met nieuwe voor China revolutionaire instrumenten. Ook bouwde hij een wereldbol, zonnewijzers, wateruurwerken, waterpompen tegen overstromingen en zelfs een thermometer en een camera obscura. Naar men zegt ontwierp hij zelfs een voorloper van onze huidige auto, waardoor hij in België nog steeds als de uitvinder van de auto te boek staat.

Hij won er in ieder geval het vertrouwen mee van keizer Kangxi, een van de belangrijkste Chinese keizers. En dat was ook de bedoeling. Het christendom verspreiden in China was immers de hoofdreden waarom Verbiest missionaris was geworden en naar China kwam. Hij laat dan ook geen enkele kans voorbijgaan om de keizer te vertellen over het christendom. Via de omweg van de voorsprong van de Westerse wetenschap wil hij de keizer en zijn onderdanen overtuigen van de voorsprong van het christendom op de Chinese godsdienstigheid.

Helemaal van een leien dakje ging dat echter niet. Tijdens een vervolging van christenen werd ook Verbiest met andere missionarissen gevangen genomen op beschuldiging van samenzwering en het preken van een voor China verderfelijke leer. Ook zijn astronomische leer moest het ontgelden; die werd door de aanklagers als vals en onjuist verketterd. Maar net als Kuifje in de Zonnetempel van Hergé redde hij zich door het precieze tijdstip van een totale zonsverduistering te voorspellen. Of ontleende Hergé dat wapenfeit aan zijn illustere landgenoot? Helemaal overtuigd waren de Chinezen overigens nog niet. Dat gebeurde pas nadat er een komeet aan de hemel verscheen en de Chinese aarde maar liefst drie keer beefde. De hemel zelf had de onschuld van de beklaagde aangetoond!

Op 64-jarige leeftijd overleed Ferdinand Verbiest. Gewoon door een val van zijn paard. Hij werd zoals geen enkele westerling voor hem vereerd met een grootse staatsbegrafenis. Keizer Kangxi prees hem voor zijn trouw als vriend en raadgever. Zo werd de West-Vlaming op 28 januari 1687 bijgezet in een prachtig graf dat door de keizer persoonlijk werd betaald. Het staat er nog steeds. Naast dat van Ricci trouwens.

Mede door Verdinand Verbiest kregen de jezuïeten het ook voor elkaar dat er in 1692 door de keizer een edict werd uitgevaardigd waarin de tempels van de Heer van de Hemel, de kerken, erkenning kregen en degenen die Hem daar vereerden, de christenen, vrijheid van godsdienst. Het christendom in China was een feit. De eerste Chinese bisschop werd in 1674 benoemd, maar pas in 1685 gewijd. Ook toen liep de relatie met Rome niet op rolletjes. Het (kerk)latijn was het heikele punt. Verbiest vond dat de Chinese priesters het missaal en het brevier in het Chinees en niet in het voor hen onbegrijpelijke Latijn zouden moeten bidden. Dat was voor Rome - toen nog - een brug te ver.    j.b.